- సీఎం ఆదేశాలతో యంత్రాంగంలో కదలిక
- పెరగనున్న అంచనా వ్యయం
- ఏడేండ్లుగా కొనసాగుతున్న నిర్మాణం
- రీ-డిజైన్‌తో ఆర్థికభారం
నవతెలంగాణ ప్రత్యేక ప్రతినిధి-హైదరాబాద్‌
పాలమూరు-రంగారెడ్డి లిఫ్ట్‌ ఇరిగేషన్‌ ప్రాజెక్టుపై రాష్ట్ర ప్రభుత్వం దృష్టి సారించింది. కాళేశ్వరం ప్రాజెక్టు పూర్తయిన నేపథ్యంలో ఇప్పుడు ఈ ప్రాజెక్టును కదిలించేందుకు సీఎం కేసీఆర్‌ సర్కారు సన్నాహాలు చేస్తున్నది. దీని నిర్మాణం ఏడేండ్లుగా కొనసాగుతున్నది. న్యాయ, సాంకేతిక సమస్యలతోపాటు భూసేకరణ, అంచనా వ్యయం, పునరావాసం, ఏపీతో వివాదం తదితర ఇబ్బందులతో ఈ ప్రాజెక్టు ఆలస్యమవుతున్నది. కొత్త సచివాలయం ప్రారంభోత్సవం మరునాడే సీఎం ప్రాజెక్టులపై ఉన్నతాధికారులతో సమీక్ష చేశారు. అందులో ప్రధానంగా పాలమూరు-రంగారెడ్డి లిఫ్ట్‌పై చర్చించారు. ఈనేపథ్యంలోనే మంత్రి సింగిరెడ్డి నిరంజన్‌రెడ్డి, సీఎంవో కార్యదర్శి స్మితాసభర్వాల్‌ నార్లపూర్‌ లిఫ్ట్‌ పనులను పరిశీలించారు. ఈ లిఫ్ట్‌ నిధుల కొరత ఎదుర్కొంటున్న సంగతి తెలిసిందే.
2015లో శంకుస్థాపన
2015, జూన్‌ 11న మహబూబ్‌నగర్‌ జల్లా బూత్పూర్‌ మండలం కరివెన గ్రామంలో సీఎం కేసీఆర్‌ శంకుస్థాపన చేశారు. ప్రాజెక్టును పూర్తిస్థాయిలో రీ-డిజైన్‌ చేసిన సంగతి తెలిసిందే. జూరాల ముందు భాగం నుంచి కాకుండా శ్రీశైలం ప్రాజెక్టు ముందుభాగం నుంచి నీటిని ఎత్తిపోయడానికి (లిఫ్ట్‌) చేయడానికి ఉద్దేశించారు. ప్రస్తుతం శ్రీశైలం ప్రాజెక్టు ముందుభాగంలో రేగుమానుగడ్డ వద్ద కల్వకుర్తి ఎత్తిపోతల పథక ప్రాంతానికి ఉత్తరం వైపున పాలమూరు ఎత్తిపోతలకు సర్కారు శ్రీకారం చుట్టిన విషయమూ విదితమే. అక్కడి నుంచే కొయిల్‌ సాగర్‌కు మూడు టీఎంసీల నీళ్లు ఇవ్వాలి. జూరాలకు మొదట పంచెదిన్నెలపాడు లిఫ్ట్‌ ద్వారా కొయిల్‌సాగర్‌కు నీళ్లు ఇచ్చేం దుకు ప్రణాళిక రూపొందిం చారు. దీంతో ఈ లిఫ్ట్‌ మూలంగా ఏడు లక్షల నుంచి 12.30 లక్షల ఎకరా లకు ఆయకట్టు పెరి గిందని అధికారిక అంచనా. మహ బూబ్‌నగర్‌లో 4,13, 167 ఎకరాలు, వికారాబాద్‌లో 3,22,375, నాగర్‌కర్నూల్‌లో 1,00,014, రంగారెడ్డిలో 3,63, 900, నల్లగొండలో 30,000, వనపర్తిలో 44 ఎకరాలు ఉంది.
భూసేకరణ
ఈ ప్రాజెక్టు నిర్మాణం కోసం 26,851 ఎకరాల భూమిని సేకరించాలి. ఇందులో పట్టా భూమి 21375 ఎకరాలకుగాను 15,571 ఎకరాలు, ప్రభుత్వ భూమి 5,475 ఎకరాలకు 4,646 ఎకరాలను సేకరించారు. ఇదొక సమస్యగానే ఉంది. రియల్‌ఎస్టేట్‌ విస్తరించడంతో భూముల రేట్లు మార్కెట్లో బాగా పెరిగాయి. ఈ ప్రాజెక్టు మూలంగా మూడు గ్రామాలు తీవ్రంగా దెబ్బతిన్నాయి. మరో 30 తండాలు ప్రభావితమయ్యాయి. 2,481 కుటుంబాలను తరలించాల్సి ఉంది. ఈ సందర్భంగా 11,025 మంది నిర్వాసితులవుతున్నారు. వీరికి రూ.80 కోట్లతో డబుల్‌బెడ్‌రూమ్‌ ఇండ్లు కట్టిస్తామని సర్కారు హామీనిచ్చింది.
అంచనా వ్యయం.. ప్రస్తుత స్థితి
అధికారిక లెక్కల ప్రకారం ఇప్పటి వరకు 40 వేల కోట్లు ఖర్చు పెట్టారు. సమగ్ర ప్రాజెక్టు నివేదిక (డీపీఆర్‌) ప్రకారం రూ.49,595 కోట్ల నిధులు అవసరమని ప్రభుత్వ లెక్క.. గత 2019, మార్చి నాటికి రూ.4,872 కోట్లు ఖర్చయింది. 2020-21లో రూ.800 కోట్లు వ్యయం చేశారు. మొత్తం ఇప్పటిదాకా రూ.5,672 కోట్లు వ్యయం చేశారు. 2021-22లో రూ.960 కోట్లు ఇచ్చారు. కాగా ఈ ప్రాజెక్టు నిర్మాణం సాధ్యం కాదని అంటున్న వారూ లేకపోలేదు. కాగా ప్రస్తుతం ఖర్చు రూ. 60వేల కోట్ల అంచనా వ్యయం ఎక్కువ కావడంతో పాటు 2,800 మెగావాట్ల విద్యుత్‌ అవసరమని చెబుతున్నారు.
రీ-డిజైన్‌తో..
మొదటి ప్రాజెక్టును రీడిజైన్‌ తో 165 అడుగుల ఎత్తుకు అదనంగా నీటిని తోడాల్సి వస్తున్నది. 75 మీటర్లు ఉండాల్సిన ఆయ కట్టు కాలువ (రిజర్వా యర్ల లింకేజీ కాలు వలు)103 కిలో మీటర్ల దూరం పెరి గింది. పైగా శ్రీశైలం లో 840 అడుగుల నీరు ఉన్న ప్పుడే ఈ పథకంతో ఉప యోగం. ప్రస్తు తం శ్రీశైలం నుంచి అన్ని అవసరాలకు గాను రోజుకు ఏనిమిది టీఎంసీలు వాడుకుం టున్నారు. ఏడాదిలో రెండు, మూడు నెలలు మాత్రమే ఈ పథకానికి నీటి లభ్యత ఉంటుంది. శ్రీశైలం రిజర్వాయర్‌కు నీరు రావడానికి జూరాల ద్వారానే సాధ్యం. అక్కడి నుంచి 70 నుంచి 80 టీఎంసీల నీటిని తోడడానికి అవకాశాలున్నాయి. ఈ ప్రాజెక్టు చిన్నదేకానీ ఎగువ నుంచి నీరు వస్తుంది. పైగావరదలు వచ్చినప్పుడు జూరాల ద్వారా ఇతర ప్రాజెక్టులనూ నింపుకోవచ్చు. అంచనా వ్యయం కూడా రూ. 40 వేల కోట్లల్లో రూ. 10 వేల కోట్లు తగ్గుతుంది కూడా. గతంలో నిర్మాణంలో ఉన్న ప్రాజెక్టులను రీ-డిజైన్‌ చేయడం మూలనా రాష్ట్ర ప్రజలపై వేల కోట్లు అదనపు భారంపడే అవకాశముందని సాగునీటిరంగ నిపుణులు చెబుతున్నారు. సాంకేతిక విషయాలు పట్టించుకోకుండా ప్రభుత్వాలు ఏంవిధంగా కావాలని కోరితే ఆ విధంగా ఇంజినీర్లు డీపీఆర్లను తయారుచేయడం మూలంగా నష్టం జరుగుతున్నది.
వ్యాప్‌కోస్‌ ఇచ్చిన నివేదికే ఇందు సాక్ష్యం. ఆ రిపోర్టుల్లో శాస్త్రీయత లేదు. సాగునీటిరంగ నిపుణులూ ఇదే చెబుతున్నారు. గతంలో 50 శాతానికిపైగా నిర్మాణం జరిగిన ప్రాజెక్టులనూ రీ-డిజైన్‌ చేయడం పట్ల అభ్యం తరాలు వ్యక్తమవుతు న్నాయి. బడ్జెట్‌లో కేటాయింపులే గాక ఆయా సంస్థల ద్వారా ప్రాజెక్టుల కోసం తెచ్చిన అప్పును లెక్కవేస్తే రూ.80 వేల కోట్లు. మహబూబ్‌ నగర్‌ జిల్లాలో కల్వకుర్తి, నెట్టెంపాడు, భీమా, కోయిల్‌సాగర్‌ పథకాల కింద కాలువల పనులను చేపట్టకపోవడం, ప్రాజెక్టులను పూర్తిచేయక పోవడం మూలంగా జిల్లా ప్రజలకు సాగునీరు ఇస్తామన్న ప్రకటనలు కాగితాలకే పరిమతమయ్యాయి. నిర్మాణంలోనున్న ప్రాజెక్టుల కాలాన్ని పొడిగించకుండా నిర్దిష్ట సమయంలోగా పూర్తిచేసి రైతులు, ప్రభుత్వానికి ఆదాయం రాబట్టాల్సి ఉంది.
వివాదం
2003లో కృష్ణా మిగులు జలాల పంపిణీ కోసం బ్రిజేశ్‌కుమార్‌ ట్రిబ్యునల్‌ నియమించిన సంగతి తెలిసిందే. 2010లో ఆ ట్రిబ్యునల్‌ మధ్యంతర తీర్పును వెలువరించింది. ఇది న్యాయసమ్మతంగా లేదని అప్పుడే తెలంగాణ ప్రభుత్వం చెప్పింది. 2010లో ఏపీ సుప్రీంకోర్టుకు వెళ్లింది. 2014లో తెలంగాణ ఆవిర్భావం జరిగింది. తెలుగు రాష్ట్రాల మధ్య సమస్యలు పరిష్కారం కావాల్సి ఉంది. సుప్రీంకోర్టులో కేసు ఉపసంహరించు కుంటే సమస్యను పరిష్కరిస్తామని చెప్పిన కేంద్రం, ఆ సంగతిని విస్మరిస్తున్నది. కృష్ణాజలాల పంపిణీ కోసం కొత్త ట్రిబ్యునల్‌నూ ఏర్పాటు చేయలేదు. ఇది పునర్విభజన చట్టాన్ని ఉల్లంఘించడమే అవుతుంది.
మూడు జిల్లాలు..టీఎంసీలు
ఈ ప్రాజెక్టు లక్ష్యం 12.50 లక్షల ఎకరాలను ఆయకట్టుగా స్థిరీకరించడం. మూడు జిల్లాల నీటి అవసరాలు తీర్చే ఈ ప్రాజెక్టు సామర్థ్యం 120 టీఎంసీలు. హైదరాబాద్‌ తాగునీటి అవసరాల కోసం 30 టీఎంసీలు, రంగారెడ్డికి 20 టీఎంసీలు, మహబూబ్‌నగర్‌కు 70 టీఎంసీలు కేటాయించారు. పాలమూరు, కల్వకుర్తి, జూరాల మీద ఉన్న నెట్టెంపాడు కుడివైపు, బీమా-1 ఎడమ వైపు, బీమా-2 ఎడమవైపు ఉన్నాయి.
పక్కగా చేపట్టాలి
పాలమూరు రంగారెడ్డి లిఫ్ట్‌ పనులు పక్కాగా చేపట్టాలని సాగునీటి రంగం నిఫు ణులు సారంపల్లి మల్లారెడ్డి అన్నారు. నార్లాపూర్‌ రిజర్వాయర్‌తో పాటు ఏదుల, కేపీ లక్ష్మీపురం రిజర్వాయర్ల పనులు కూడా పూర్తి చేయడానికి నిధులు కేటాయిం చాలని కోరారు. ఎన్జీటీ నుంచి అనుమ తులు తెచ్చుకోవాలి కృష్ణా బోర్డు ఆదేశించిన విషయాన్ని గుర్తు చేశారు.
- సారంపల్లి మల్లారెడ్డి
ఎత్తిపోతలు..ఆయకట్టు
- సముద్ర మట్టానికి 250 మీటర్ల ఎత్తుతో ఏర్పాటు చేసి నార్లాపూర్‌ రిజర్వాయర్‌కు 340 ఎత్తుతో ప్రాజెక్టును నిర్మించాలి. రిజర్వాయర్‌ నీటి నిల్వ తొమ్మిది టీఎంసీలు.
- నార్లాపూర్‌ రిజర్వాయర్‌ నుంచి ఏదుల రిజర్వాయర్‌ 445 మీటర్లు, 4.5 టీఎంసీలతో రిజర్వాయర్‌ నిర్మించాలి
- ఏదుల రిజర్వాయర్‌ నుంచి వట్టెం రిజర్వాయర్‌కు 32 మీటర్లు, 4.5 టీఎంసీలతో రిజర్వాయర్‌ కట్టాలి.
- అక్కడి నుంచి నుంచి గ్రావిటీ ద్వారా కరివెన రిజర్వాయర్‌కు 531 మీటర్లు, 25.52 టీఎంసీలతో రిజర్వాయర్‌ నిర్మాణం చేయాలి. ఈ రిజర్వాయర్‌ నుంచి 2.28 లక్షల ఎకరాల ఆయకట్టుకు నీరందించాలి.
- కరివెన రిజర్వాయర్‌ నుంచి లోకెరేవ్‌ రిజర్వాయర్‌కు 625 మీటర్లు, 14.37 టీఎంసీలతో రిజర్వాయర్‌ కట్టాలి. ఈ రిజర్వాయర్‌ నుంచి కుడి ప్రధాన కాలువ ద్వారా 1.09 లక్షల ఎకరాలు, ఎడమ ప్రధాన కాలువ ద్వారా 1.60 లక్షల ఎకరాల ఆయకట్టుకు నీరివ్వాలి.